Winterklussen | Deel 5

Goed werkende warmtewisselaars

Onderhoud motorkoeling

Het motoronderhoud mag ik graag zelf doen. De wintertijd is een goed moment om het koelsysteem aan te pakken. Dit is een wat uitdagender klus, omdat ik nu delen van de motor los ga halen. In mijn boot ligt een Volvo Penta uit 1985 die is uitgerust met een een indirect koelsysteem.

Door Marius Erven

Bij mij aan boord ligt dus een indirect gekoelde Volvo Penta MD30a van 62 pk uit 1985. Het indirecte koelsysteem van deze Volvo diesel werkt in de basis hetzelfde als dat van vele andere motormerken. Ook veel omgebouwde (gemariniseerde, red.) automotoren hebben de koeling vaak op deze manier georganiseerd.

Deels gedemonteerd geeft de Volvo Penta MD30a me beter toegang tot het koelsysteem.

Het koelsysteem

Dit indirecte koelsysteem bestaat uit twee gescheiden delen: een intern deel dat werkt met een gesloten leidingcircuit waarin een koelvloeistof zit en een extern deel waarbij er, als de motor draait, opgepompt buitenwater door leidingen stroomt dat ook weer de boot verlaat. Dit opgepompte buitenwater gaat eerst door een groffilter, een zogenaamde wierpot, om te voorkomen dat het leidingsysteem snel vervuild raakt en dichtslibt. Dan gaat het langs de impeller (de pomp), door de oliekoeler en dan stroomt het door de warmtewisselaar om ten slotte de boot via de uitlaat te verlaten.

Het eerste dat gekoeld wordt met het buitenwater is de motorolie. Dat gebeurt in de warmtewisselaar van de oliekoeler. Ondanks dat het water is gefilterd, kan zich hier in de loop van de tijd vuil verzamelen. Daarna stroomt het buitenwater door de warmtewisselaar van de motor zelf. Hier draagt de circulerende koelvloeistof uit het gesloten systeem van de motor de hitte van de motor over aan het opgepompte buitenwater.

De warmtewisselaars zijn een gevoelig onderdelen. In mijn boot zijn beide in het geheel van messing gemaakt en erg kostbaar. De warmtewisselaars kunnen in de loop der jaren een laagje bruin ketelsteen (verharde kalk) krijgen waardoor de warmteoverdracht vermindert. Dit wilde ik controleren.

Uiteindelijk verlaat het opgepompte koelwater via de uitlaat de boot. De uitlaat waar de hete uitlaatgassen door naar buiten komen, wordt zo ook gekoeld. Bovendien dempt het koelwater het geluid van de uitlaat.

Inventaris

Beide warmtewisselaars wilde ik eens bekijken en zonodig schoonmaken. De winterperiode leek me hiervoor de ideale tijd, want ik wist niet hoe lang ik ermee bezig zou zijn. Want kon ik in de wat krappe ruimte van het motorcompartiment wel goed bij alle onderdelen? Uit ervaring weet ik dat dit soms ook acrobatische vaardigheden kan vergen.

Voordat ik ging sleutelen ben ik daarom begonnen met een inventarisatie van de klus. Het onderdelenboek van mijn motor was hiervoor een goed begin. Daar staat in mooie detailtekeningen uitgelegd hoe het hele koelsysteem in elkaar zit en uit welke onderdelen het bestaat. Ook kon ik dan vooraf bij de dealer informeren of alle onderdelen zoals pakkingen en O-ringen op voorraad waren. Wie ook aan deze klus wil beginnen, maar het onderdelenboek niet heeft, kan het internet raadplegen, want daar is bijna altijd wel een dergelijk boek als pdf-bestand te vinden.

Demontage

Nadat ik begreep hoe de motor in elkaar zat, tapte ik als eerste de koelvloeistof af. Daarvoor zitten enkele kraantjes gemonteerd. Met behulp van een slangetje kon ik de vloeistof mooi opvangen. Om het te zuiveren, haalde ik het meteen door een een filter. Koelvloeistof hoeft dan niet perse vernieuwd te worden. De ervaring leert dat om de 5 jaar vernieuwen tezamen met het spoelen van het motorblok voor mij prima werkt. Wel haalde ik een fles nieuwe koelvloeistof om eventueel verlies bij het aftappen aan te kunnen vullen. Ik lette er wel op dezelfde koelvloeistof aan te schaffen als dat er in de motor zat. Anders zou ik serieuze problemen kunnen krijgen met de rubber afdichtingen. Aluminium motorblokken hebben bijvoorbeeld andere koelvloeistoffen nodig dan gietijzer motorblokken.

Daarna demonteerde ik alle onderdelen en maakte meteen foto’s met m’n telefoon. Zo zou ik straks bij het monteren precies nog weten hoe alles in elkaar had gezeten.

Deze troep verzamelde zich in de oliekoeler, ondanks de tussenkomst van de wierpot.

Alle onderdelen nam ik mee naar huis, waar ik ze schoonmaakte. Na het schoonmaken schuurde ik de metalen onderdelen op en verfde deze met een spuitbus in de originele kleur. Op deze manier bekeek ik ieder onderdeel goed. Zo kon ik mogelijk schade ontdekken die me ertoe zou doen besluiten een onderdeel te vervangen. Daarbij lette ik vooral ook op aangetaste delen of overmatige corrosie. Ik ontdekte een aftapkraantje wat kennelijk te hard was aangedraaid en daardoor was gescheurd. Dit heb ik dus vernieuwd.

Het messing element van de warmtewisselaar met daarbij de verwijderde kalksteenanslag.

De warmtewisselaars zijn een ander verhaal. Tijdens de demontage ontdekte ik dat er in de oliekoeler wat rammelde. Na lang prutsen kwam er een behoorlijke hoeveelheid ondefinieerbaar materiaal uit wat zeker voor 40 procent de doorlaat moet hebben verkleind. De vernauwing had echter nog niet geleid tot een verslechterde werking. De temperatuurmeter op mijn dashboard gaf dit ten minste niet aan.

Mijn vermoeden dat er aangekoekte kalksteen op de messing buisjes van de warmtewisselaars zou zitten, klopte. Nadat ik de losse verontreinigingen eruit had gehaald, heb ik de messing warmtewisselaar twee dagen in de schoonmaakazijn gezet. Het azijn lostte de kalkafzetting langzaam op waarna de warmtewisselaar er weer mooi en glanzend uitzag, zowel aan de buiten- als de binnenzijde.

Vernieuwen en monteren

Omdat ik toch bezig was in het motorruim en de motor was ontdaan van enkele onderdelen, kon ik beter bij bepaalde plekken. Die kans greep ik aan om ook het motorblok met wasbenzine en doeken goed schoon te maken en te controleren op bijvoorbeeld lekkage. Als alles weer gemonteerd zit wordt dat wat lastiger.

De gescheurde aftapkraan is vervangen door een nieuw exemplaar.

Na de demontage en het schoonmaken van alle losse onderdelen, legde ik alles bij elkaar. De onderdelen die aan vervanging toe waren, had ik inmiddels besteld. Zo had de leverancier alles mooi per post opgestuurd en zelfs enkele pakkingen in een snelle nalevering bezorgd. Toen ik vaststelde dat alle pakkingen, O-ringen en andere onderdelen aanwezig waren, kon ik gaan monteren.

De onderdelen die aan vervanging toe waren, had de leverancier op voorraad en arriveerden per post.

Het is heerlijk werken als alles er als nieuw uitziet en de montage ging dan ook lekker snel. De O-ringen smeerde ik vooraf in met siliconenvet. De schoongemaakte oppervlaktes van de flenzen waren mooi vlak. Dat betekende dat ik voor de pakkingen geen speciale pakkingkit nodig had voor een goede afdichting. En omdat ik toch bezig was, bekeek ik de pomp om het buitenwater mee aan te zuigen ook. Met name de impeller. Dit onderdeel van rubber controleerde ik op scheurtjes en andere beschadigingen, waardoor de pomp minder goed zou kunnen werken.

Nadat alles goed was schoongemaakt en de versleten en kapotte onderdelen waren vervangen kon de klus van het monteren beginnen.

Geslaagd

Na montage vulde ik het koelsysteem weer met koelvloeistof. Na de controle op mogelijke lekken, startte ik de motor. Ik controleerde meteen of er water uit de uitlaat kwam en liet de motor rustig warm lopen. Dit verliep allemaal goed. En door het opknappen en opnieuw spuiten van de onderdelen zag de motorruimte er ook weer piekfijn uit. Voor de hele operatie was ik aan onderdelen nog geen € 200,- kwijt. Deze winterklus was geslaagd.

Ook in deze serie:

Winterklussen | Deel 4:
Renovatie van het dashboard
Stuurstand onder handen

Winterklussen | Deel 3
Twee filters met een hendel
Een dubbel brandstoffilter

Winterklussen | Deel 2
Elektrisch strijkbare mast
Mast strijken zonder klimmen

Winterklussen | Deel 1
Van gewoon naar bijzonder
Teakhouten tafelblad

Als je dit een interessant artikel vond en je houdt van motorbootvaren, dan is na het varen een abonnement op Motorboot het leukste dat er is.

Klik hier voor meer informatie.