(Don’t) stick to the plan

Voorbereiden op de overtocht naar Engeland

De eerste oversteek naar Engeland op eigen kiel is voor velen een droom die uitkomt. Ongelooflijk leuk, maar ook een avontuur dat de nodige voorbereidingen vergt. De drukke Noordzee over, stroming, het weer andere taal en cultuur. Zo hebben wij het aangepakt!

Door Jolanda Teering, Foto’s:  Berend Groeneveld

De eerste oversteek naar Engeland is een droom die uitkomt.

Het is najaar 2023 en samen met Alexander Jonkers (van Jonkers Yachts) en Norbert Clarijs kijk ik terug op de oversteek naar Engeland van afgelopen zomer die we afzonderlijk van elkaar maakten. Zij vertrokken begin juli met een groep Linssenvaarders vanuit Nieuwpoort voor een tocht naar Londen en Windsor. Wij, mijn partner Joris en ik, staken in augustus met onze eigen boot de Noordzee over, vanuit Breskens via Ramsgate naar Dover. Voor hen was het de zoveelste overtocht, voor ons de eerste keer. “Varen jullie dan inmiddels op routine?” vroeg ik de heren. “Nee nooit”, was het korte, maar duidelijke antwoord van beiden. Alexander legt uit: “We steken juist veel tijd in een goede voorbereiding en dan nog weten we dat we tijdens de tocht altijd weer van de plannen moeten afwijken, omdat de omstandigheden daarom vragen. Een deel van de voorbereiding zit hem dus in het verkennen van alternatieven en het organiseren van flexibiliteit. Dat wordt makkelijker als je vaker deze oversteek hebt gemaakt, je bent dan eerder al in veel verschillende situaties verzeild geraakt en bekend met de omstandigheden op zee en in Engeland. Deze kennis gebruiken we als we met een groep op pad gaan en delen we ook met iedereen die meegaat. We vinden dat belangrijk, want ook al varen we in een groep en nemen wij als organisatoren alle zorgvuldigheid in acht, iedereen die meevaart heeft uiteindelijk een eigen verantwoordelijkheid om verstandige beslissingen te nemen.” De oversteek naar Engeland kan niet op de automatische piloot en dat is misschien wel het belangrijkste aandachtspunt wanneer je overweegt deze tocht (voor het eerst) te maken.

1 Samen het vaarplan voorbereiden. 2 De wijze waarop het water zich verplaatst bij eb en vloed is vastgelegd in stroomkaarten. 3 Houd voor en tijdens de tocht de weersomstandigheden steeds in de gaten.

Voorbereid zijn

Vanaf het moment dat wij besloten hadden om met onze eigen boot de tocht naar Engeland te maken zijn wij gaan oefenen met varen op zee (zie ook Motorboot 10-2023). We wilden onszelf echt voorbereiden op voor ons nieuwe omstandigheden. We hebben steeds nieuwe situaties opgezocht, zetten bij slecht weer de radar aan om te leren hoe we radarbeelden moeten lezen en zijn heel bewust af en toe in het donker gaan varen. Zo leerden we hoe we snel alle schermen op de stuurstand in de nachtmodus kunnen zetten, klinkt eenvoudig maar vind de juist knopjes maar als het weer omslaat of een tocht flink uitloopt. Alexander reageert: “Je kunt jezelf inderdaad op veel manieren voorbereiden en trainen voor een tocht op zee. Dat begint bij goed onderhoud van je boot en installaties inclusief updates van digitale kaarten. Zorg dat alle eigenaarspapieren en verzekeringen voor de boot in orde zijn, denk eraan het dekkingsgebied van je verzekering te controleren! De meeste problemen op zee ontstaan vaak op de terugtocht als gevolg van vervuilde brandstof. Zorg dat je je dieseltank op tijd laat reinigen, dan voorkom je die problemen vaak. Verder is het belangrijk dat je de gebruikelijke reserveonderdelen aan boord hebt en eenvoudige problemen kunt oplossen. Oefen met varen in verschillende weersomstandigheden, probeer verschillende navigatie- en weerapps uit (dat kan ook in de winter door buitenshuis het weer waar te nemen en tegelijk de app af te lezen), bekijk de zeekaarten eens goed, zoek reisinformatie op in een pilotboek. Zet ook alvast de verschillende tijdzones waarmee je te maken krijgt in je telefoon (UTC en BST), dat is niet alleen gewoon handig, je hebt dit nodig wanneer je de getijdentabellen gaat gebruiken. Omstandigheden op zee kunnen ineens veranderen en dan is het heel fijn dat je makkelijk kunt schakelen. Je komt dan minder snel echt in de problemen.”

Getijden

Eb en vloed ontstaan door de aantrekkingskracht van de maan op het water op aarde. De maan trekt aan het water terwijl de aarde ronddraait. Daardoor is het op de plek waar de maan het sterkst aan het water trekt hoogwater. Hoog- en laagwater wisselen elkaar steeds af in een cyclus van ruim 12 uur. Wanneer het vloed wordt op de Noordzee stroomt het water langs de kust van Schotland naar het ‘Nauw van Calais’, waar de vloedgolf samenkomt met de vloedgolf vanuit het zuiden, en dan langs de kust van België omhoog naar het noordoosten van Nederland. De grootste waterbewegingen bevinden zich voor de kust van Normandië, Bretagne en Zuidoost Engeland. Het ‘astronomische getij’ kan redelijk nauwkeurig jaren vooruit worden voorspeld en is voor veel plaatsen aan zee vastgelegd in getijdetabellen. De wijze waarop het water zich verplaatst bij eb en vloed is vastgelegd in stroomatlassen.

Veiligheid

Een belangrijk thema bij de voorbereiding van een tocht over zee is veiligheid aan boord. Norbert heeft veel op zee gezeild voor hij de overstap maakte naar een motorboot en vertelt over zijn ervaringen: “In een zeilboot ben je altijd afhankelijk van de omstandigheden. Zeilers kijken daarom anders naar de oversteek naar Engeland, ze denken in mijlen en niet in uren varen. De zeiltocht komt zoals het komt, een goede voorbereiding is cruciaal en het is vanzelfsprekend om veiligheidsmaatregelen te treffen: alles aan boord staat zeevast, iedereen draagt een reddingsvest, de lifelines liggen over het dek. Op een motorboot kun je op binnenwater de omstandigheden vaak naar je hand zetten, maar op zee moet je meer denken als een zeiler. Vooraf dus zorgen dat alle reddingsmiddelen in orde zijn en tijdens de tocht vesten aan en lifelines over het dek. Als de motor uitvalt midden op zee, en dat gebeurt natuurlijk wanneer er ook golfslag is, dan schommelt een motorboot alle kanten op.” Alexander vult aan: “Je hoopt het natuurlijk nooit mee te maken dat iemand overboord slaat, maar als dat gebeurt is het wel verrekte fijn als je die situatie al eens geoefend hebt. Gooi dus eens een fender overboord, als je gewoon een dag aan het varen bent, en zie hoe snel deze uit het zicht verdwijnt en hoe lastig het is ‘m weer terug te vinden. Of probeer, bij mooi weer, een zwemmer aan boord te hijsen vanuit het water. Check welke hulpmiddelen je aan boord hebt liggen en wat je aanvullend nodig hebt. Door noodsituaties te simuleren en met elkaar te bespreken bouw je een routine op die heel goed van pas komt wanneer de nood echt aan de man is.”

Indicatief reisschema

Joris en ik bereidde ons vaarplan naar Engeland voor met ‘een slag om de arm’. De weers- en vaaromstandigheden in onze vakantieperiode zouden bepalen of we überhaupt konden vertrekken en welke havens haalbaar waren om aan te doen binnen de berschikbare tijd. We hielden van meet af aan met verschillende scenario’s rekening, zodat we tijdens de tocht ons plan makkelijker zouden kunnen bijstellen, en spraken af dat we alleen zouden vertrekken als het voor ons allebei goed zou voelen. Dat is tegelijk een voordeel en een nadeel van alleen met eigen boot op pad gaan: je bepaalt met zijn tweeën wat je gaat doen, maar je bent ook maar met zijn tweeën als iets tegenzit of er serieuze problemen zijn. Open en eerlijk uitspreken wat je bezighoudt is dus belangrijk.

“Eigenlijk werkt het net zo als je met een groep op pad gaat”, zegt Alexander. “We plannen de begin- en einddatum van de reis naar Engeland zodat iedereen daar in zijn agenda rekening mee kan houden. We bereiden in de basis een heel mooi en aantrekkelijk programma voor, wisselen af tussen de jaren zodat mensen meerdere keren mee kunnen en toch weer een nieuwe kant van Engeland zien. In het programma bouwen we altijd voldoende ruimte in zodat we tussentijds in de planning kunnen schuiven. Uiteindelijk zijn de omstandigheden bepalend, we varen alleen als we inschatten dat we veilig kunnen varen. We geven vooraf slechts een indicatief reisschema en benadrukken ook aan deelnemers dat de plannen zullen wijzigen, want dat gebeurt gewoon. En toch maken we het mee dat mensen privé-afspraken plannen tijdens de reis en dan teleurgesteld zijn wanneer het programma wordt aangepast. Maar als mensen eenmaal een keer de overtocht hebben gemaakt, dan is iedereen blij dat er ruimte was in het programma om te schakelen.”

Vaarplan

Je kunt op veel manieren naar Engeland varen. De kortste afstand van het Europese vasteland naar Engeland is ongeveer 20 NM tussen Calais en Dover. Vanuit Nederland wordt vaak gekozen voor de route IJmuiden – Lowestoft (ongeveer 110 NM) of de route Nieuwpoort – Ramsgate (ongeveer 55 NM). De exacte vaarafstanden en vaartijden zijn onder meer afhankelijk van de stroming (het getij), de vertrektijd en de snelheid waarmee je vaart. De meest directe route kan meer tijd in beslag nemen als je op een, voor het getij, ongunstig moment vertrekt en dan vooral tegen de stroom invaart. Heb je een snel varend schip en een relatief korte route, dan kun je binnen één getijdegolf de oversteek maken en relatief eenvoudig de gunstigste vertrektijd kiezen waarbij je de stroming mee hebt. Heb je een waterverplaatsend schip en een langere route te varen, dan krijg je te maken met opeenvolgende eb- en vloedstromen. Je zult dan preciezer, met de stroomatlas in handen, je route en vertrektijd moeten bepalen voor de meest gunstige overtocht qua vaartijd en brandstofverbruik. Let bij het gebruik van de stroomatlassen op het tijdsverschil met Engeland! Bij het plannen van de overtocht hou je ook rekening met het haaks kruisen van de shipping lanes en met de weersomstandigheden. Normaal gesproken zul je overdag gaan varen, maar als je een langere overtocht hebt en gebruik wilt maken van het meeste gunstige getij, dan kan het zijn dat je concessies moet doen. Niet zelden wordt nog voor dag en dauw vertrokken om dan in ieder geval bij daglicht te kunnen aankomen in de onbekende haven aan de andere kant van de Noordzee.

Omdat je bij de overtocht naar Engeland gebruik wilt maken van de getijden, moet bij het opstellen van het vaarplan gaan rekenen met een reële ‘vaste’ vaarsnelheid. “Wij kiezen altijd voor een reisschema waarbij we in de eerste dagen de langste afstanden varen tot het reisdoel”, zegt Alexander, “gemiddeld 70-80 NM per dag, en daarna in kortere etappes van 25-40 NM terug. Als we met de Linssenvaarders op pad gaan, dan rekenen we met een snelheid van 7 knopen. Reken maar uit, een lange reisdag duurt sowieso 10 uur.” Ons eigen schip is semi-waterverplaatsend en heeft een maximumsnelheid van 22 knopen. Maar op zee rekenen wij altijd met 10 knopen. Natuurlijk kunnen we soms sneller varen, maar we hebben wel geleerd dat dat op zee vaak helemaal niet comfortabel is. Alexander: “Als je eenmaal je vaarplan hebt voorbereid met een specifieke koers, vertrektijd en vaarsnelheid dan doe je er goed aan je ook aan dit schema te houden. Anders kom je toch nog voor verrassingen te staan.”

Het kruisen van de shipping lanes.

Shipping Lanes

Als je de Noordzee oversteekt dan kruis je vanzelf ook zogenaamde shipping lanes (Traffic Separation Scheme – TSS) ofwel de verkeersbanen die de grote zeevaart kanaliseren. De shipping lanes maken deel uit van het verkeersscheidingsstelsel met verplichte vaarroutes over de Noordzee en van en naar zeehavens. In internationale regelgeving is vastgelegd dat het kruisen van een verkeersscheidingsstelsel (onder andere door pleziervaart) zoveel mogelijk moet worden vermeden. Als kruisen onvermijdbaar is, dan moet de shipping lane zo loodrecht mogelijk op de kompaskoers worden overgestoken. Hou je je niet aan de regels dan kun je hierop worden aangesproken door de kustwacht en in het uiterste geval een bekeuring krijgen.

De oversteek

De ochtend van ons vertrek vanuit Breskens naar Ramsgate hebben wij nog een laatste keer ons passageplan, de waypoints in onze plotter en de weersverwachting gecheckt. Het was mooi, helder weer, maar we wisten dat de wind en daarmee ook de golven nog zouden aantrekken. We besloten te gaan en, als de omstandigheden op zee zouden tegenvallen, Duinkerken als uitwijkhaven te nemen. We vulden onze thermosbekers met koffie en thee en legden een zak krentenbollen voor het grijpen. Tafels en stoelen zetten we zeevast, reddingsvesten trokken we aan en zeilpakken legden we klaar om zo aan te kunnen trekken wanneer de omstandigheden op zee erom zouden vragen. Norbert en Alexander herkennen dit ritueel. De avond voor een oversteek houden zij altijd het laatste palaver en worden het passageplan en andere actualiteiten nog eens gedetailleerd besproken. “We vormen altijd twee groepen: een navigatiegroep en een groep die de weersomstandigheden bespreekt. Alle boten zijn bij beide groepen vertegenwoordigd. Natuurlijk checken we de ochtend van vertrek nog een laatste maal de weersverwachting en of iedereen in de groep klaar is om te vertrekken.”

Eenmaal op zee doet Alexander iedere twee uur een positiemelding (om 10 over het uur) en gaat dan de lijst met boten van groot naar klein langs. “We vragen altijd een groeps-mmsi-nummer aan bij de Rijksdienst Digitale Infrastructuur (RDI), dat zet iedereen in zijn marifoon. Dit nummer kun je later weer verwijderen, maar tijdens het varen is het heel fijn om zo een groepsoproep via de marifoon te kunnen doen. Ik check altijd de positie van iedere boot, volg de groep niet alleen visueel en via AIS maar doe echt een oproep. Ik check dan hoe het met iedereen gaat, of er sprake van zeeziekte is en hoe de technische omstandigheden zijn. In het begin schamen mensen zich voor zeeziekte, maar dan verdwijnt. Het is belangrijk dat we risico’s kunnen inschatten, juist ook onderweg als je elkaar niet kunt zien. Iedereen heeft verder verplicht VHF-kanaal 16 opstaan en kanaal 6 om onderling te kunnen communiceren. Midden op zee kan het bereik van je mobiele telefoon wegvallen, goed om je te realiseren.”  

1 Ingang van de haven van Ramsgate. 2 Check altijd goed of de opgegeven brughoogte klopt. 3 Fantastisch om uiteindelijk echt zelf door Londen heen te kunnen varen.

Pleasure Craft Report

Sinds de Brexit kun je niet meer ‘gewoon’ even naar Engeland varen. Bij de voorbereidingen van je tocht naar Engeland moet je een zogenaamd ‘pleasure craft report’ indienen bij de grenspolitie (Border Force) en de douane (HM Revenue & Customs). Dat doe je bij voorkeur online via de website www.gov.uk/guidance/submit-a-pleasure-craft-report, deze aanvraag wordt ook wel ‘sPCR’ genoemd. Bij het online aanmelden van je vaarplan maak je automatisch een account aan waarmee je later ook in staat bent om wijzigingen in je vaarplan door te geven. Na het indienen van het pleasure craft report krijg je allereerst een ontvangstbevestiging en normaliter daarna een ‘clearance’ ofwel toestemming van Border Force dat je het land mag binnenkomen. Heb je toestemming gekregen dan kun je zonder de gele ‘Q’ vlag naar de Engelse haven van bestemming varen en aan land gaan. Zolang je deze toestemming nog niet hebt ontvangen, moet je vanaf 12 NM voor de Engelse kust de gele ‘Q’ vlag voeren op je boot tot je in de haven bent aangekomen. Je dient dan contact op te nemen met het dichtstbijzijnde kantoor van de Border Force. Informatie hierover vind je op de ‘Helppagina’ van de bovengenoemde sPCR-website, via de haven van aankomst of de National Yachtline. Pas als je toestemming hebt gekregen mag je de gele vlag laten zakken. Je meldt je ook weer af via de sCPR-website, wanneer je de UK verlaat. Je kunt dan gelijk vertrekken, je ontvangt geen ‘clearance’ meer. Check bij je reis naar en vanaf Engeland ook de laatste informatie over welke goederen in- en uitgevoerd mogen worden.

Haven in zicht

En dan komt het magische moment dat je voor het eerst Engeland in het vizier krijgt. Alexander vertelt hoe hij voor vertrek de havens in Engeland al heeft ingelicht over de komst van de groep Linssenvaarders. “Ik deel altijd een lijst met informatie over alle schepen (zoals de afmetingen) en de eigenaren met de havenmeester. In een zeehaven mag je niet geweigerd worden, maar zowel wijzelf als de haven vinden het prettig om alle informatie vooraf beschikbaar te hebben. De haven stelt een ligplan op en wij weten precies waar we terecht kunnen als we aankomen.”

Zo is het bij ons ook gegaan. Wij hebben voor onze oversteek ook contact opgenomen met de jachthaven van Ramsgate en later Dover, zo wisten we zeker dat we er terecht konden en we kregen nuttige vaarinformatie van de behulpzame havenmeester. Heel prettig, want ook al spreken we goed Engels, de omstandigheden in Engeland zijn toch weer anders dan we gewend zijn. In de haven van Ramsgate moet je bijvoorbeeld goed rekening houden met ondieptes en in Dover varen gemiddeld acht grote ferry’s per uur de haven in en uit. Daar moet je dus strak de procedures van de verkeerspost (Dover VTS) opvolgen. Dan is het wel fijn als je snapt wat je moet doen als je de instructie krijgt om bij binnenkomst van de voorhaven direct langs de ‘Southern Breakwater’ te varen en dan ‘to ask permission to proceed accross to the South Cardinal Buoy to the entrance of the outer marina’ om aan ‘Hammerhead E’ aan te leggen.

“Het is sowieso goed om je er bewust van te zijn dat in Engeland de vaarweginformatie op websites en in boeken over het algemeen minder actueel is dan in Nederland”, vervolgt Alexander. “In de zeehavens is alles goed georganiseerd maar bij bruggen en sluizen moet je alert zijn of afmetingen en waterhoogten (onder invloed van getijden) kloppen. Wij hadden bijvoorbeeld ook een botenlijst gedeeld met de verschillende sluizen en kregen daarop een ‘lockplan’ toegestuurd zodat we precies wisten in welke volgorde we een sluis in konden varen. Bleek de sluiswachter de drijvende steigers niet mee te hebben genomen in het plan. Dus pasten niet zoveel boten in een sluis als gepland en liep onze reistijd op. Niet erg, maar dit soort dingen gebeuren dus.”

Neem de terugreis even serieus als de heenreis.

En weer terug

Veel van de reisvoorbereiding voor een oversteek naar Engeland geldt ook als je weer terugvaart naar het Europese vasteland. Alexander: “Ik waarschuw altijd om juist op de terugreis niet overmoedig te worden, je moet deze oversteek even serieus nemen als de heenreis. Zorg voor een passageplan, check weersverwachting en de golven op zee, zorg dat je alle voorzorgsmaatregelen getroffen hebt op het punt van veiligheid en communicatie. Ga je in Engeland nog tanken? In de meeste gevallen zal dat rode diesel zijn en dan moet je goed vastleggen waar en wanneer je hebt getankt en je bonnetjes goed bewaren voor het geval je in Europa controle krijgt door de douane. Tank niet meer rode diesel dan nodig is om een veilige oversteek te kunnen maken. En last but not least, ook als je de EU weer in vaart moet je je melden bij de douane van het land van binnenkomst. Ieder land heeft hiervoor zijn eigen procedures, neem bij twijfel contact op met de haven waar je het eerst aankomt.”

Onze eerste stop op de terugweg was in Duinkerken. Dat hadden we bewust zo uitgezocht omdat je deze haven altijd binnen kunt varen, ongeacht getij of openingstijden van sluizen. De hele tocht is ons zo goed bevallen dat we gelijk alweer plannen zijn gaan maken voor komende zomer!

Goed om te weten

Er is ontzettend veel informatie beschikbaar over varen naar Engeland en weer terug, teveel om op te noemen. Dit artikel geeft een overzicht van onderwerpen waar je bij deze tocht rekening mee dient te houden. Check altijd de laatste informatie over douaneformaliteiten en in- en uitvoer van goederen op de websites van overheden evenals de laatste updates van pilotboeken, zeekaarten, navigatie- en weerapps voor de meest actuele vaarinformatie. Handige boeken, websites en apps die Alexander, Norbert en wij gebruikten zijn onder andere:

Pilotboeken/kaarten:
– Reeds Nautical Almanac (jaarlijkse update)
– Imray; The Cruising Almanac (jaarlijkse update)
Navigatie/kaarten:
– Navionics Boating app en plotterkaart
– NV Pilot 2 Noordzee
Formaliteiten douane/invoer:
– www.gov.uk/guidance/submit-a-pleasure-craft-report
– www.gov.uk/guidance/sailing-a-pleasure-craft-that-is-arriving-in-the-uk#declare-goods-on-the-pleasure-craft
https://www.marechaussee.nl/onderwerpen/meldplicht-beroeps–en-pleziervaart
– www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/bagage/content/wat-mag-ik-niet-meenemen-naar-nederland
Weer en getij:
– Tides planner app
– Stroomatlas app Noordzee
– Tidel Stream Atlas (TSA) app English Channel
– Windy app
– Windfinder Pro app
– Zeeweer – Maritieme app
– www.passageweather.com
Overige:
– Kustnavigatie – Rietveld & van Groeningen
– www.reisboot.nl/nl/Op-reis/Bestemmingen-en-Reisverhalen/Naar-GB-na-uittreden-EU/