Loflied op de langzaamloper
“Schipper Dekkers, wat voor motor heeft u?” Het is de terugkerende vraag waarmee Heeresma zijn filmpjes ‘Loflied op de langzaamloper’ opent. In aflevering achttien is hij aan boord van de sleepboot ‘Oude Waal 1’, van Midas Dekkers, de bekende bioloog. “De mooiste motor van de hele wereld”, antwoordt Dekkers, “een Industrie type 3D41. Hollands fabricaat uit Alphen aan den Rijn.”
Spraakvaardig als hij is, strooit Dekkers met mooie zinnen: “Dit is een driecilinder en die maakt een walsje, geen marstempo. Iemand zei me ooit: ‘Als er alleen maar driekwarts maten in de muziek waren, en geen marsen, dan waren er nooit oorlogen geweest.’ ” Ook stelt Dekkers dat zijn schip een muziekinstrument is, met een kalmerende werking op zijn zenuwen.
‘Deutz vier-vijfenveertig’
Niet alle schippers zijn zo spraakzaam, merkte Heere Heeresma. Hij begon de Loflied-reeks als alternatief voor zijn gestopte column op de opiniepagina van Trouw. “Ik moest iets nieuws beginnen en omdat ik al voor de weekkrant Schuttevaer schreef, leken interviews met binnenschippers mij wel wat. Begin 2018 kwam ik aan boord bij een steng gelovige schipper die eigenlijk niet wilde praten. Toen ik echter vroeg wat voor motor hij had, leefde hij helemaal op. Hij had een ‘Deutz vier-vijfenveertig’; zo zeg je dat. Daar was hij gek op. In de machinekamer hingen cameraatjes, zodat hij in de stuurhut kon zien hoe het met de motor ging en of de knecht – zo noemde hij zijn matroos – het smeren naar behoren deed. Bij dit filmpje wist ik meteen dat hier een serie in zat. Gezien de christelijke context op dat schip kwam ik op de naam ‘Loflied op de langzaamloper’. Het allitereert bovendien mooi.”
Laag toerental
Met de term ‘langzaamloper’ worden motoren aangeduid die met een laag toerental werken. Bijvoorbeeld 350 toeren per minuut. Al stelt Heerema geen keiharde grens voor zijn serie. De Industrie in de Oude Waal 1 bijvoorbeeld heeft een maximaal toerental van 750.
Langzaamlopers zijn in elk geval volumineuze motoren met veel open bewegende delen, die met regelmaat handmatig moeten worden gesmeerd. Ook de startprocedure is arbeidsintensief: het op stand zetten van de cilinders, voorpompen van smeeroliedruk en het smeren met de oliespuit zijn zo wat vereiste handelingen. Veelal starten de langzaamlopers op lucht. Kortom, heel wat bewerkelijker dan de moderne toerentor die met een sleutelomdraai meteen loopt.
Geluid is belangrijk
Het geluid van dergelijke motoren brengt menig liefhebber in vervoering. ‘Ke-tsjuk-Ke-pak-Ke-tjiss’, bootst Midas Dekkers zijn driecilinder na en hij vindt het zelfs een heilzaam geluid waarbij je tot rust komt.
Heeresma: “Gaandeweg heb ik geleerd dat het vastleggen van het geluid een belangrijk onderdeel is van de film; dat maakten de kijkers duidelijk. Ik gebruik daar een richtmicrofoon voor. Sommige shots kunnen de kijkers niet lang genoeg duren. Op- en neergaande delen moeten lang in beeld worden gebracht. Stampende stoterstangen. Eigenlijk is het machinekamerporno … Het is een merkwaardige mannenliefde voor motoren. Volgens mij is het nostalgie. Niet dat het vroeger beter was, maar zíj waren toen nog jong en vitaal. De motor, het geluid en de geur brengt ze terug naar die tijd.”
Internationale belangstelling
Heeresma: “De filmpjes zijn onderscheidend omdat ze niet alleen over de motoren gaan, maar óók over de schippers die erbij horen. Wat mij heeft verrast is de grote belangstelling die er voor dit onderwerp bestaat. Er komen ook veel reacties uit het buitenland. Daarom heb ik de beste filmpjes voorzien van Engelse ondertiteling en die serie ‘Engineroom Lullaby’ genoemd. Ze worden massaal bekeken.”
Hij besluit: “Zelf ben ik geen fan van langzaamlopers, al kan ik het vakmanschap wel waarderen. Mij gaat het vooral om het filmen; om mij te bekwamen in het cameravak. Ik heb er geen opleiding voor gevolgd. Het is erg interessant, het heeft alles te maken met licht en hoe je daarmee omgaat. Wat dat betreft is een machinekamer meteen de moeilijkste omgeving.”
Bekijk de filmpjes ‘Loflied op de langzaamloper’ van Heere Heeresma jr. op zijn YouTube-kanaal. Klik hier voor de link.
